Ακροναυπλία

Η Ακροναυπλία είναι βραχώδης χερσονησίδα που αποτελούσε στην αρχαιότητα την ακρόπολη του Ναυπλίου. Βρίσκεται απέναντι από το Μπούρτζι και δεξιά του Ναυπλίου κατά την είσοδο στο μυχό του Αργολικού κόλπου. Είναι προσιτή μόνο από Βορρά δια μιας τεχνητής ιστορικής χαράδρας τη λεγόμενη Αρβανιτιά. Η χερσονησίδα αυτή έχει μέσο ύψος από επιφάνεια θαλάσσης 45 μ., μέγιστο μήκος από ανατολάς προς δυσμάς 900 μ. και πλάτος περίπου 400 μ. Κάποια μέρη των τειχών της Ακροναυπλίας είναι κυκλώπεια που αποτέλεσαν τις βάσεις των μετέπειτα οχυρώσεων, τα οποία τμήματα σώζονται μέχρι και σήμερα.

Ακροναυπλία
Είδος	φρούριο και ακρόπολη
Γεωγραφικές συντεταγμένες	37°33′51″N 22°47′47″E
Διοικητική υπαγωγή	Δήμος Ναυπλιέων
Τοποθεσία	Ναύπλιο
Χώρα	Ελλάδα
Προστασία	αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα και διατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η ιστορία της Ακροναυπλίας

Οι Ενετοί

Φραγκικά οχυρωματικά έργα στην Ακροναυπλία

Η ιστορία της Ακροναυπλίας ακολουθεί την ιστορική τύχη του Ναυπλίου που περιήλθε στους Ρωμαίους, τους Βυζαντινούς, τους Φράγκους, τους Ενετούς και τους Τούρκους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέχρι την απελευθέρωση της Ελλάδας. Συγκεκριμένα οι Ενετοί είχαν προβεί σε συστηματική νέα οχύρωση σύμφωνα με το νέο οχυρωματικό καθεστώς που είχε επιβάλει η ανακάλυψη της πυρίτιδας και η παράλληλη χρήση των πυροβόλων όπλων. Έτσι το 1502 επαύξησαν την οχύρωση με την κατασκευή του βορειοανατολικού πύργου που βλέπει προς το Παλαμήδι καθώς και τον αυτοτελή προμαχώνα στη δυτική πλευρά προς τον κόλπο στον οποίο και τοποθέτησαν πέντε μεγάλα ισομεγέθη πυροβόλα (κανόνια) τα λεγόμενα τότε «πέντε αδέλφια», εξ ου και η τότε ονομασία «κάστρο πέντε αδέλφια».

Η κατάληψη από τους Τούρκους

Το 1540 το Ναύπλιο καταλήφθηκε από τους Τούρκους οι οποίοι ενίσχυσαν περισσότερο την οχύρωση της Ακροναυπλίας με μεγαλύτερα κανόνια ονομάζοντάς την Ιτς-Καλέ (= εσωτερικό κάστρο). Το 1686 ακολουθεί δεύτερη ενετική κυριαρχία του Ναυπλίου και αυτής το 1715 δεύτερη τουρκική κυριαρχία. Σ' αυτή την περίοδο οι Τούρκοι ενισχύουν το Ιτς-Καλέ και το Παλαμήδι με 400 κανόνια, εκ των οποίων τα 84 ήταν των 64 λιβρών έκαστο. Τις παραμονές της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 οι Τούρκοι συνέχιζαν τις επισκευές και νέες κατασκευές του κάστρου.

Ο ξεσηκωμός

Τη νύχτα της 30ης Νοεμβρίου του 1822 οι Έλληνες υπό τον Στάικο Σταϊκόπουλο καταλαμβάνουν το Παλαμήδι και με τα κανόνια αυτού άρχισαν να κανονιοβολούν την Ακροναυπλία. Στις 3 Δεκεμβρίου (μόλις 3 ημέρες μετά) οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν και παρέδωσαν το κάστρο στον τότε αρχιστράτηγο Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ο οποίος υψώνει στις επάλξεις τη σημαία της ελευθερίας και τοποθετεί πρώτο φρούραρχο του κάστρου τον Σπετσιώτη Αναστάσιο Κουτρουμπή. Δυστυχώς όμως η ελληνική φαγωμάρα που ξέσπασε το 1824 συνέπεια της οποίας ήταν η σύλληψη του Κολοκοτρώνη και η φυλάκισή του στην Ύδρα οδήγησε την τότε κυβέρνηση στην αλλαγή του φρουράρχου τοποθετώντας τον έμπιστο αυτής Νάσο Φωτομάρα. Το 1828 όταν έγινε κυβερνήτης ο Ιωάννης Καποδίστριας αρχιφρούραρχος των Φρουρίων του Ναυπλίου ανέλαβε ο συνταγματάρχης Καρλ Βίλχελμ φον Χάιντεκ ο οποίος με τη σειρά του παραχώρησε τη φρουραρχία της Ακροναυπλίας σε 50 Σπετσιώτες υπό τον Καπετάν Νικόλαο Γουδή.

Την εποχή εκείνη ο Κυβερνήτης αντιλαμβανόμενος την αξία του φρουρίου φρόντισε για τον καθαρισμό του από τους σωρούς των ερειπίων και ανοικοδόμησε όλα τα τμήματα που είχαν υποστεί φθορές όπως και του κανονιοστασίου που είχε ολοσχερώς γκρεμιστεί. Επίσης ίδρυσε εντός του χώρου στρατιωτικό νοσοκομείο καθώς και ένα μικρό ναό πλησίον αυτού.

Τον 19ο αιώνα

Κατά την βασιλεία του Όθωνα ο βαυαρικός στρατός που ανέλαβε τη φρούρηση του Ναυπλίου συμπλήρωσε τις επισκευές των οχυρωμάτων, την ανέγερση στρατιωτικών αποθηκών και τελειοποίησε τις εγκαταστάσεις του στρατιωτικού νοσοκομείου. Μετά την μεταφορά της πρωτεύουσας από το Ναύπλιο στην Αθήνα ο Όθωνας διέταξε τον Ιούλιο του 1835 την γενική επισκευή όλων των οχυρωματικών έργων και των προμαχώνων της Ακροναυπλίας (Ιτς-Καλέ) , καθώς και τον εξοπλισμό με νέα πυροβόλα.

Κατά τη βασιλεία του Γεωργίου του Α΄ μέσα στο φρούριο αυτό κτίσθηκαν μεγάλοι στρατώνες πεζικού, στρατιωτικές φυλακές καθώς και μεγάλες υπόγειες δεξαμενές συλλογής ομβρίων υδάτων. Την εποχή εκείνη η Ακροναυπλία αποτελούσε το κέντρο στρατωνισμού όλων των στρατιωτών της Πελοποννήσου.

Τον 20ο αιώνα

Επί βασιλείας των Κωνσταντίνου του Α΄ και Αλεξάνδρου του Α΄ οι στρατιωτικές πλέον φυλακές της Ακροναυπλίας άρχισαν σιγά σιγά να ευπρεπίζονται σύμφωνα με τα νεότερα σωφρονιστικά συστήματα και με απασχόληση των καταδίκων σε επαγγελματικές δραστηριότητες συγκροτώντας διάφορα συνεργεία π.χ. ξυλουργών, υποδηματοποιών κ.λπ.

Τα τμήματα του κάστρου

Το δυτικό τμήμα είναι το Ρωμέικο κάστρο. Ένα διαχωριστικό τείχος με πύργο το χωρίζει από το κεντρικό τμήμα, το Φράγκικο κάστρο, όπου στο βόρειο άκρο του βρίσκεται το Ρολόι του Ναυπλίου. Αυτό χωρίζεται σε δύο μέρη από το φραγκικό διατείχισμα Cambello. Στο ανατολικό μέρος ο Ι. Καποδίστριας έκτισε το στρατιωτικό νοσοκομείο και τον ναό των Αγ. Αναργύρων. Το Φράγκικο κάστρο τελειώνει στο Ανατολικό τείχος. Aνατολικά είναι το κάστρο Tορόν, στο νοτιοανατολικό άκρο του οποίου βρίσκεται η Πύλη της Θάλασσας. Πιο ανατολικά από το κάστρο Τορόν είναι ο προμαχώνας Grimani.

Τόπος εξορίας

Την άνοιξη του 1937, κατά την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά, οι στρατιωτικές φυλακές της Ακροναυπλίας μετατράπηκαν σε «Στρατόπεδο Κράτησης Κομμουνιστών» και στέλνονταν οι πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος. Στην «Ακρό» όπως αποκαλούσαν οι πολιτικοί κρατούμενοι την Ακροναυπλία, φυλακίστηκαν εκατοντάδες κομμουνιστές, αντιφασίστες και δημοκρατικοί πολίτες. Τον Απρίλιο του 1941 κρατούνταν εκεί 600 περίπου άτομα. Ανάμεσά τους τα ηγετικά στελέχη και βουλευτές του ΚΚΕ Γ. Ιωαννίδης, Κ. Θέος, Α. Τζήμας, Β. Βερβέρης, Μ. Σινάκος, Δ. Μενύχτας, Φ. Παπαδόπουλος, Μ. Παπαρήγας, Σ. Σκλάβαινας, Γ. Ζέβγος, Δ. Γληνός, Α. Τσίπας, Π. Πουλιόπουλος, Μ. Τιμογιαννάκης, Α. Τσουρτσούλης, Α. Φλούντζης κ.α.

Τη νύχτα της 30ης Αυγούστου 1937 έγινε οργανωμένη ένοπλη δολοφονική επίθεση από τη μεταξική φρουρά της Ακροναυπλίας με επικεφαλής τον ανθυπασπιστή Μπουγά. Απόσπασμα χωροφυλάκων έβαλε με πολυβόλα από το προαύλιο των φυλακών κατά των θαλάμων των κρατουμένων με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο δάσκαλος Παύλος Σταυρίδης.

Στη διάρκεια της Κατοχής οι συνθήκες κράτησης των πολιτικών κρατουμένων ήταν δραματικές και πολλοί πέθαναν από πείνα (Θόδωρος Μάγγος, Ευριπίδης Ωρολογάς κ.α) ενώ αρκετοί μεταφέρθηκαν σε άλλα στρατόπεδα. Η απελευθέρωση της Ελλάδας απο τους Γερμανούς βρήκε στην Ακροναυπλία κρατούμενους κομμουνιστές που απελευθερώθηκαν.

Η Ακροναυπλία έγινε και πάλι τόπος εκτόπισης πολιτικών κρατουμένων μετά τον πόλεμο, όταν ο Αντιβασιλέας Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός επανέφερε σε ισχύ τα διαρκή στρατοδικεία.

Τέλος επί βασιλείας Παύλου του Α΄ διατάχθηκε το οριστικό κλείσιμο των φυλακών της Ακροναυπλίας όπου ακολούθησε το γκρέμισμα αυτών και στη θέση του ανοικοδομήθηκε μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα.

Δείτε επίσης

• Απελευθέρωση των Μακεδόνων κομμουνιστών

Πηγές

• Γκουντουβάς, Σωτήρης (2019). Το ΚΚΕ κατά την περίοδο 1939-41. Η Παλιά Κεντρική Επιτροπή και η Προσωρινή Διοίκηση. Αθήνα: Πάντειον Πανεπιστήμιο. 
• «Ακροναυπλία». Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου. 2, σελ. 105. 
• Ιστορία της Αντίστασης 1940-45. Αθήνα: Εκδόσεις Αυλός. 1979. 
• Μανούσακας, Γιάννης (1978). Ακροναυπλία (θρύλος και πραγματικότητα). Αθήνα: Εκδόσεις Δωρικός. 
• Μπαρτζιώτας Βασίλης (1982). Και άστραψε φως η Ακροναυπλία. Αθήνα: Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή. 
• Φλούντζης, Αντώνης (1984). Ακροναυπλία και Ακροναυπλιώτες. Αθήνα: Εκδόσεις Καπόπουλος.