Όλεγκ ο Σοφός

Ο Ολέγ (Олег Віщий, 855 - 912, Ολέγ ορθότερα σε ελληνική μεταγραφή του ονόματος, προφορά στα ρωσικά: Αλιέγκ, στα ουκρανικά Ολέγ) ήταν Βάραγγος πρίγκηπας, ο οποίος κυβέρνησε το σύνολο ή μέρος του λαού των Ρως κατά τις αρχές του 10ου αιώνα. Θεωρείται ιδρυτής του Κράτους των Ρως και είναι ο πρώτος πρίγκηπας των Ρουρικιδών για τον οποίο η ιστορική έρευνα βεβαιώνει πως υπήρξε πραγματικά. Το όνομά του προέρχεται από τον εκσλαβισμό του αρχαίου σκανδιναβικού «Χέλγκι» (Helgi). Είναι ο ήρωας της Μπαλάντας του σοφού Ολέγκ, ενός από τα γνωστότερα ποιήματα του Ρώσου εθνικού ποιητή Αλέξανδρου Πούσκιν.

Ολέγκ
Πρίγκηπας του Νόβγκοροντ
Περίοδος	879 – 912
Προκάτοχος	Ρούρικ
Διάδοχος	Ίγκορ του Κιέβου
Μέγας Πρίγκηπας του Κιέβου
Περίοδος	882 – 912
Διάδοχος	Ίγκορ του Κιέβου
Γέννηση	845
Θάνατος	912
Τόπος ταφής	Κίεβο ή Στάραγια Λάντογκα
Οίκος	Ρουρικίδες
Θρησκεία	Παγανισμός
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα ()

Βιογραφικά στοιχεία

Δεδομένης της ανυπαρξίας ιδίων πηγών, αφού οι Βάραγγοι εκείνης της περιόδου δε διέθεταν γραμματεία, οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή του αντλούνται από μεταγενέστερα σλαβικά χρονικά. Από αυτά μαθαίνουμε ότι το 879 ανέλαβε Χαγάνος των Ρως με έδρα το Νόβγκοροντ και το 882 κατέλαβε το Κίεβο από τους Χαζάρους. Η σχέση του με τον προκάτοχό του Ρούρικ είναι ασαφής - το Πρώτο Χρονικό του 12ου αιώνα αναφέρει ότι ήταν κουνιάδος του.

Αδιευκρίνιστες είναι και οι συνθήκες θανάτου του. Η σκανδιναβική σάγκα «Όρβαρ - Οντ» περιγράφει ότι σύμφωνα με μία προφητεία, ο Ολέγκ (ο οποίος επίσης χαρακτηριζόταν προφήτης, πιθανά λόγω του σκανδιναβικού ονόματός του που σήμαινε «διαλεγμένος από τους θεούς») θα πέθαινε από το άλογό του. Για το λόγο αυτό το άφησε ελεύθερο να φύγει μακριά. Μετά από πολλά χρόνια έμαθε ότι πέθανε και σίγουρος ότι ο χρησμός δεν εκπληρώθηκε, έψαξε το σκελετό του. Όταν τον βρήκε, ένα φίδι ξεπήδησε από το κρανίο και τον σκότωσε. Κατά το Πρώτο Χρονικό πέθανε το χειμώνα 912 - 913 και τάφηκε στο Κίεβο.

Έργο

Αυτό που δεν αμφισβητείται από τις περισσότερες πηγές είναι ότι ως χαγάνος επεξέτεινε την ηγεμονία του νοτιότερα. Κατέλαβε το Κίεβο και μετακίνησε εκεί την πρωτεύουσά του, αυτοαναγορευόμενος «Πρίγκηψ του Κιέβου». Με τον πλούτο που απέφερε ο πλήρης έλεγχος της εμπορικής γραμμής του Δνείπερου, αυτός και οι διάδοχοί του έγιναν η ηγεμονεύουσα ελίτ του ανατολικού σλαβικού κόσμου (μολονότι οι ίδιοι ήταν Βάραγγοι, δηλ. καταγωγής από τους Βίκινγκς) και τον ενοποίησαν διοικητικά (Κράτος των Ρως), βάζοντας τα θεμέλια για την ομογενοποίησή του στους αιώνες που ακολούθησαν.

Σύμφωνα με το Πρώτο Χρονικό, το 911 (άλλες πηγές: 907) ο Ολέγκ επιτέθηκε κατά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έφθασε τόσο κοντά στην πρωτεύουσα που κάρφωσε την ασπίδα του στα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Η εκστρατεία αυτή μαρτυράται σε βυζαντινά κείμενα, όμως στο Πρώτο Χρονικό διασώζεται το κείμενο της ειρηνευτικής συνθήκης του 911 ανάμεσα στις δύο πλευρές, με την οποία ρυθμίζονται κυρίως εμπορικά ζητήματα.

Μετά το θάνατό του τον διαδέχθηκε ο Ίγκορ, ο οποίος πιθανά ήταν γιος του Ρούρικ.

Εναλλακτικές μαρτυρίες

Αναπαράσταση της εκστρατείας του Ολέγκ κατά της Κωνσταντινούπολης (911;) από το «Χρονικό του Ρατζιβίλ» (15ος αι.)

Στο «Χρονικό του Νόβγκοροντ 1016 - 1471», το οποίο θεωρείται εν γένει πιο αναξιόπιστο από το Πρώτο Χρονικό, ως διάδοχος του Ρούρικ αναφέρεται ο Ίγκορ. Ο Ολέγκ περιγράφεται ως στρατηγός του Ίγκορ και όχι ως προκάτοχός του. Επίσης ο χρόνος θανάτου μεταφέρεται στο 922 και η ταφή του σε ειδικό τύμβο στην πόλη Λάντογκα.

Στην Επιστολή Σέχτερ, ένα χαζαρικό γράμμα του ύστερου 10ου αιώνα, γίνεται λόγος για κάποιον Ρως πρίγκηπα ονόματι «HLGW», που επιτέθηκε εναντίον των Χαζάρων κατόπιν εντολής του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ρωμανού Α', αλλά ηττήθηκε και του χαρίσθηκε η ζωή με αντάλλαγμα να επιτεθεί στην Κωνσταντινούπολη το 941 (πράγματι υπήρξε επίθεση εκείνο το χρόνο, που κατά την κυρίαρχη αντίληψη έγινε από τον Ίγκορ). Και πάλι όμως ηττήθηκε, με αποτέλεσμα να διαφύγει στην Περσία όπου πέθανε. Ερμηνεύοντας το όνομα HLGW ως Χέλγκι και ταυτίζοντάς το με τον Ολέγκ, κάποιοι μελετητές υποστηρίζουν ότι οι Ίγκορ και Ολέγκ εκπροσωπούσαν δυο διαφορετικές ομάδες φυλάρχων που μονομαχούσαν για την κυριαρχία επί δεκαετίες μετά το θάνατο του Ρούρικ. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, όταν ο Ολέγκ είδε πως χάνει το παιχνίδι, στράφηκε προς ξένες περιοχές όπου γνώρισε διαδοχικές ήττες. Η άποψη αυτή έχει πάρα πολλά κενά, με κυριότερο ότι ο Ολέγκ θα έπρεπε να είναι τουλάχιστον 85 ετών όταν εφόρμησε κατά της Πόλης το 941.